Tarsus to miasto z bardzo długą historią, przez której karty przewinęło się wiele ważnych postaci. Do najbarwniejszych epizodów w dziejach tego miasta należy z pewnością pierwsze spotkanie Marka Antoniusza z Kleopatrą. Miało ono mieć miejsce przy potężnej bramie miejskiej, która obecnie, na pamiątkę owego wydarzenia, nosi nazwę Bramy Kleopatry.

Antyczny Tars, stolicę rzymskiej prowincji Cylicja, otaczały dwie linie murów obronnych. Do wnętrza miasta prowadziły najprawdopodobniej trzy bramy, jednakże szczegółowe informacje o nich pochodzą z czasów o wiele późniejszych. Opisał je bowiem słynny osmański podróżnik Evliya Çelebi, który zawitał do Tarsu w 1671 roku. W swoim dziele, Seyahatnâme, wymienił on Bramę Górską, skierowaną ku górom Taurus, Bramę Adany - na drodze do położonego w kierunku wschodnim miasta o tej nazwie, oraz Bramę Portową - zwróconą ku wybrzeżu Morza Śródziemnego. To przez tą ostatnią bramę miała wjechać do Tarsu królowa Kleopatra VII. Należy jednak pamiętać, że obecnie widoczna struktura została najprawdopodobniej wzniesiona później, bo w II wieku n.e. i następnie przebudowana w średniowieczu.

Kleopatra przybyła do Tarsu w 41 roku p.n.e., na wezwanie rzymskiego męża stanu, Marka Antoniusza. Jego zamiarem było pozyskanie królowej Egiptu jako cennego sojusznika w planowanej wojnie z Królestwem Partyjskim. Kleopatra początkowo niechętnie zareagowała na zaproszenie, zwlekając z podjęciem podróży do Tarsu, zapewne aby pokazać, że królowa nie przybywa na każde zawołanie. Ostatecznie jednak wyruszyła w drogę, a jej przybycie do Tarsu zostało przygotowane jako gigantyczny spektakl. Do miasta przybyła drogą wodną, płynąc w górę biegu rzeki Cydnus, obecnie znanej jako Berdan Çayı. Za pojazd posłużyła jej obita złotą blachą barka ze srebrnymi wiosłami i purpurowymi żaglami. Statek wypełniony był kwiatami i obficie spryskany egzotycznymi perfumami. Sama Kleopatra przebrana była za grecką boginię miłości, Afrodytę. Marek Antoniusz nie mógł oprzeć się urokowi królowej, i oprócz sojusznika w wojnie, która wkrótce wybuchła między nim a Oktawianem, zyskał także kochankę.

Na podstawie analizy kamieni i zaprawy, z których zbudowano obecnie stojącą w mieście Tarsus Bramę Kleopatry, wiadomo, że starożytna struktura została przebudowana w okresie średniowiecza. Nie jest natomiast jasne, czy za przebudowę odpowiadali cesarzowie Bizancjum czy też władcy z dynastii Abbasydów. Mury obronne Tarsu zostały wyburzone w 1835 roku, na rozkaz Ibrahima Paszy, gubernatora Egiptu. Wskutek pierwszej wojny osmańsko-egipskiej, toczonej w latach 1831–1833, tereny Syrii oraz obszar wokół Adany, łącznie z Tarsem, dostał się pod kontrolę egipską. Brama Portowa jest jednym z nielicznych fragmentów murów obronnych Tarsu, które ocalały do naszych czasów.

W czasach osmańskich Bramę Portową nazywano Bramą Kobiecą (tr. Kancık Kapı). Od początków XX wieku w użycie weszła nazwa Brama Kleopatry (tr. Cleopatra Kapısı), nadana na pamiątkę wizyty w Tarsie egipskiej królowej. Obecnie wysokość bramy wynosi 8,5 metra, wysokość otworu to 6,2 metra, a jego długość - 6,5 metra. Jeszcze w latach 70-tych XX wieku pod bramą przebiegał ruch uliczny.

Obecny wygląd budowli jest wynikiem prac rekonstrukcyjnych przeprowadzonych w latach 80-tych XX wieku. Niestety w ich wyniku Brama Kleopatry utraciła swój antyczny urok i obecnie wygląda jak zupełnie nowa. Jedynie niewielki fragment jej fasady, którego nie pokryto nową warstwą połyskliwych bloków kamiennych, daje wyobrażenie o jej wyglądzie przed renowacją.

Tuż przy bramie stoi frapująca inskrypcja z czasów rzymskich, z okresu panowania cesarza Aleksandra Sewera czyli z lat 222–235. Co ciekawe, inskrypcję odnaleziono wbudowaną w ścianę Nowych Łaźni (tr. Yeni Hamam), zbudowanych w czasach tureckich. W 1982 roku wykuto ją z łaźni i umieszczono przy Bramie Kleopatry. Oryginalnie blok kamienny, wysoki na 1,45 metra i szeroki na 0,5 metra, zawierający inskrypcję, stanowił podstawę dla rzeźby. Inskrypcja wspomina miasto Tars jako najwspanialszą i najpiękniejszą stolicę prowincji rzymskich.

Położenie

Brama Kleopatry stoi pomiędzy dwoma pasami ruchu Bulwaru Ismeta Paszy (tr. İsmet Paşa Bulvarı), w ścisłym centrum miasta Tarsus. Od lokalnego muzeum archeologicznego dzieli ją odległość zaledwie 500 metrów.

Bibliografia

• Arık, Osman, Kale, Mustafa, Birdir, Kemal (red.), Mersin, Mediterranean, Stambuł, 2009
• Çelebi, Evliya, Seyahatnâme, tom 9 Anadolu, Suriye, Hicaz (1671-1672), Stambuł, 1935
• Plutarchus, Lucius Mestrius (Plutarch), Life of Antony, Cambridge, 1988
• Wilson, Mark, Biblical Turkey, Stambuł, 2012