Avanos

Współrzędne GPS: 38.702659, 34.848632

Region: 

Avanos, położone nad Kızılırmak czyli Czerwoną Rzeką, to miasteczko słynące od wieków z wyrobu pięknej ceramiki. Do jej wytwarzania wykorzystuje się glinkę pozyskiwaną z Kızılırmak, o charakterystycznym czerwonawym odcieniu. Avanos to jednak nie tylko warsztaty ceramiczne, ale również urokliwe miejsce do spacerów nadrzeczną promenadą oraz alternatywna baza noclegowa do zwiedzania Kapadocji.

Avanos

Zarys historii

Najstarsze ślady osadnictwa w okolicach Avanos zostały znalezione na terenie kopca Zank Höyük, położonego 4 km na północny-zachód od wsi Sarilar. Kopiec ten wznosi się nad okoliczną równiną na 30 metrów, a jego średnica wynosi 300 metrów. Prace wykopaliskowe, prowadzone na terenie Zank Höyük przez zespół H. Severa, doprowadziły do odkrycia pozostałości ceramiki z czasów asyryjskich kolonii handlowych czyli ze środkowej epoki brązu. Dalsze prace archeologiczne umożliwiły dotarcie do ceramiki jeszcze starszej, bo datowanej na wczesną epokę brązu. Na powierzchni kopca znaleziono natomiast obiekty pochodzące z czasów frygijskich oraz okresu hellenistycznego.

Pierwsza pisana wzmianka o mieście, znanym obecnie jako Avanos, pochodzi z czasów hetyckich, czyli z II tysiąclecia p.n.e. Lingwista Emile Forrer odczytał jedną z trzech tysięcy glinianych tabliczek, które w 1926 roku znaleziono w archiwach królów hetyckich na terenie Królewskiej Cytadeli w Hattuşaş. Zawierała ona nazwę Zu-Winasa, którą francuski archeolog, Nicole Thierry, powiązał z późniejszymi określeniami miasta czyli z rzymską Venessą i współczesnym Avanos. Michel Condoz natomiast odczytał znalezioną w okolicy Avanos tabliczkę z pismem asyryjskim, według której miasto nosiło nazwę Nenassa.

Według Strabona, w okresie hellenistycznym i rzymskim Venessa była trzecim najważniejszym miastem królestwa Kapadocji, po Mazace (Kayseri) i Tyanie (Kemerhisar). Istniało ono do śmierci ostatniego króla, Archelaosa, czyli do 17 roku n.e., kiedy to dostało się pod kontrolę Rzymu jako prowincja Kapadocja. Strabon pisze o Avanos używając również innej nazwy, a mianowicie - Ouenasa. Miała się ona wywodzić z potężnej świątyni Zeusa Ouenasa stojącej w pobliżu. Kapłani świątynni byli utrzymywani z dochodów przynoszonych przez rolnictwo. Plony były w okolicy nadzwyczaj obfite z powodu żyznej wulkanicznej ziemi na brzegach Czerwonej Rzeki.

Rzeka Kızılırmak w Avanos

Prawdopodobna lokalizacja tej świątyni to tumulus Avanos, położony 7 km na zachód od centrum miasteczka. Wspomina o nim Nicole Thierry w artykule Le tumulus d'Avanos et la ville sainte du Grand Zeus Ouranos, jako o miejscu do którego odbywały się z Venessy procesje ku czci Niebiańskiego Zeusa z Kapadocji. Tumulus Avanos nie został do tej pory dokładnie zbadany przez archeologów, ale bywa łączony z miejscem pochówku jednego z królów Kapadocji. Ma regularny stożkowy kształt, a na jego szczyt prowadziły schody od strony zachodniej oraz wschodniej.

W wywodzącym się z języka luwijskiego dialekcie pamfilijskim ouenasa oznaczała podobno królową, a w dialekcie kapadockim venasa służyła określaniu bogini-matki. Niektórzy badacze wiążą te nazwy z rozpowszechnionym w okolicy Avanos anatolijskim kultem bogini-matki. Te praktyki religijne miały później ulec hellenizacji, a w efekcie - powstaniem kultu Zeusa o kobiecym przydomku Ouenasa.

Panorama Avanos

Ciekawą pamiątkę z rzymskiego okresu historii miasta stanowi znaleziony w 1971 roku na terenie nekropolii sarkofag. Odkryto go przez przypadek, a jest to znalezisko tym bardziej cenne, iż to jedyny sarkofag znaleziony do tej pory w centralnej Kapadocji.

Już w czasach rzymskich w Venassie istniała liczna wspólnota chrześcijańska. Najwcześniejszą pamiątką jej działalności jest kościół Dereyamanlı, datowany na V wiek n.e. Jeżeli to datowanie jest poprawne, to jest on jednym z najstarszych kościołów chrześcijańskich na terenie Kapadocji. W czasach bizantyjskich nazwa miasta przekształciła się w Vanote.

Obecna nazwa miasteczka - Avanos - jest zniekształceniem imienia Evranos. Nosił je dowódca oddziałów seldżuckich, które podbiły Kapadocję w XI wieku. Pamiątką po seldżuckim okresie historii Avanos jest pobliski karawanseraj Sarıhan, zbudowany na rozkaz sułtana Izzettina Keykavusa II w 1249 roku. Kolejna budowla z tych czasów to stojący w samym Avanos meczet Alaaddin.

Wiadomo, że w 1750 roku Avanos liczyło 56 domostw. W drugiej połowie XVIII wieku wzniesiono bogato zdobione posiadłości z reliefami na fasadach. Dalszy rozwój miasteczka, w XIX wieku, jego mieszkańcy zawdzięczali bejowi Avanos o imieniu Kurena Arif, który został przysłany w te okolice na rozkaz sułtana osmańskiego Abdülhamida II. W tamtym czasie znaczną część populacji Avanos stanowili Grecy i Ormianie. Wskutek tragicznych wydarzeń, jakie zaszły w Turcji na początku XX wieku, ich obecność w Avanos należy do przeszłości. Część wspaniałych domostw odrestaurowano i zaadaptowano na hotele butikowe, ale pozostałe z nich stoją zapomniane i zrujnowane.

Promenada nad rzeką Kızılırmak w Avanos

Informacje praktyczne

Orientacja

Avanos podzielone jest na dwie części -północną i południową - przez przepływającą przez centrum miasteczka rzekę Kızılırmak. Tereny położone nad brzegami rzeki to ścisłe centrum Avanos, z hotelami, pensjonatami, urzędami i warsztatami ceramicznymi. Brzegi Kızılırmak to również doskonałe miejsce na wieczorne spacery czy sesję fotograficzną z kaczkami. Ciekawą propozycją dla turystów jest możliwość przepłynięcia się po rzece gondolą w weneckim stylu.

Rzeka Kızılırmak w Avanos

Południową obwodnicę Avanos stanowi trasa D300 z Nevşehir do Kayseri, a w kierunku południowym odchodzi on niej droga do Göreme przez Çavuşin.

Centrum Avanos

Noclegi

Osoby poszukujące noclegu w wykutym w skale hotelu będą w Avanos rozczarowane - o takie atrakcje znacznie łatwiej jest w pobliskim Göreme. W Avanos można natomiast znaleźć wiele hoteli i pensjonatów o różnym standardzie i zakresie cen. Oto kilka najciekawszych opcji:

  • DoubleTree By Hilton - najbardziej luksusowy hotel w miasteczku, a może i w całej Kapadocji. Mieści się po zachodniej stronie Avanos, przy ulicy Kizilirmak nr 1. Do dyspozycji gości są baseny pływackie - wewnętrzny i zewnętrzny, sauna i łaźnia turecka. Ceny noclegów odzwierciedlają standard hotelu - za pokój dwuosobowy ze śniadaniem przyjdzie zapłacić co najmniej 105 euro.
  • Kirkit Hotel - mieści się w odrestaurowanym kamiennym domostwie z wewnętrznym dziedzińcem wypełnionym antykami. Położony jest w samym sercu Avanos, przy ulicy Gençaga nr 40. Goście mogą skorzystać z położonej w podziemiach hotelu restauracji. Cenowo również hotel wypada bardzo korzystnie - nocleg w pokoju dwuosobowym ze śniadaniem kosztuje 40 euro.
  • Kavuncu Pansiyon - ten pensjonat oferuje podstawowe warunki noclegowe za rozsądną cenę. Położony jest nieopodal centrum, przy ulicy Atatürka nr 14. Gościom podawane jest świeże śniadanie z lokalnych składników, które można zjeść w ogrodzie. Za pokój dwuosobowy ze śniadaniem trzeba zapłacić 35 euro.
  • Ada Camping - kemping nad rzeką Kızılırmak przy ulicy 20 Jan Zakari, którego największą atrakcją jest duży basen ze zjeżdżalniami. Cenowo nie jest konkurencyjny w stosunku do najtańszych pensjonatów w Avanos, ponieważ za rozbicie namiotu dwuosobowego na jedną noc trzeba zapłacić 35 euro, a śniadanie jest dodatkowo płatne.

Ogród pensjonatu Kavuncu w Avanos

Wyżywienie

W Avanos stosunkowo trudno jest trafić na smaczny posiłek w restauracji. Na podstawie obserwacji tureckich turystów można stwierdzić, że najpopularniejsze punkty gastronomiczne w miasteczku to McDonald's oraz Mado. McDonald's nie potrzebuje bliższego przedstawienia, ale jego popularność w Avanos zadziwia - w porze obiadowej jest tłumnie oblegany. To zresztą jedyny McDonald's na terenie całej Kapadocji, a mieści się on na północnym brzegu rzeki, przy ulicy Atatürka nr 53.

McDonald's w Avanos

Na przeciwległym brzegu Kızılırmak, na terenie rozległego parku, usadowiła się kawiarnia Mado. Turecka sieć Mado rozpoczęła swoją karierę jako lodziarnia, ale z czasem jej menu zostało poszerzone nie tylko o inne desery, ale także śniadania i dania obiadowe.

Restauracja Mado w Avanos

Ekipa TwS przetestowała natomiast w Avanos dwie restauracje podające dania kuchni tureckiej. Pierwszą z nich była Urfa Sofrasi, chlubiąca się przygotowaniem dań typowych dla południowo-wschodniej Anatolii. Niestety, w naszych oczach wypadła ona bardzo słabo - porcje były skromne, ceny - niespodziewanie wysokie, a złożenie zamówienia - mocno problematyczne z powodu braku dań figurujących w menu. Lokal znajduje się w centrum Avanos, przy ulicy Atatürka.

Druga odwiedzona przez nas restauracja - Zelve Restoran (38.719214, 34.847806) - wypadła o wiele lepiej. Przestronne wnętrze i jego elegancki wystrój oraz mnóstwo uwijającej się obsługi sprawiało nieco onieśmielające wrażenie. Tymczasem okazało się, że warto było tam zajrzeć. Z radością powitaliśmy podane podczas oczekiwania na dania główne talerze z przystawkami, zwłaszcza ser i gorące pieczywo. Przygotowany przez tamtejszego szefa kuchni tzw. kebab z Kapadocji czyli soczyste kawałki wołowiny zapiekane z warzywami w glinianym naczyniu po dziś dzień wspominamy ze smakiem.

Pide z serem podawane w Zelve Restoran w Avanos

Punkty usługowe

Biuro Informacji Turystycznej ma swoją siedzibę w odrestaurowanym domostwie z czasów osmańskich, położonym naprzeciwko głównego mostu w Avanos (tr. Taş Köprü), przy ulicy Atatürka. Oficjalne godziny otwarcia to 8:30-17:00, ale czasami można zastać zamknięte drzwi nawet w tej porze.

Kilka bankomatów położonych jest wokół głównego placu miasteczka, a urząd pocztowy znajduje się przy ulicy Atatürka, w sąsiedztwie restauracji Zelve (38.719194, 34.848449). Tuż obok działa dyskont spożywczo-przemysłowy Bim.

Pomnik garncarza w Avanos

Co warto zobaczyć: 

W centrum Avanos

Najważniejszą atrakcją turystyczną w Avanos są liczne warsztaty garncarskie. Stanowią one kontynuację sięgającej kilka tysiącleci wstecz lokalnej tradycji wyrobu ceramiki z czerwonej glinki pozyskiwanej z rzeki Kızılırmak.

Ceramika z Avanos

Wycieczki grupowe zazwyczaj trafiają do ogromnych hal ceramicznych, położonych w pobliżu skrzyżowania z drogą do Göreme. Jeżeli jednak swobodnie dysponujecie czasem, to znacznie ciekawszym doświadczeniem są odwiedziny w jednym z warsztatów położonych w centrum Avanos. Każdy z nich prowadzony jest przez inną rodzinę, która związana jest z tym rzemiosłem od wielu pokoleń. Warsztaty te znajdują się w pobliżu głównego placu miasteczka oraz przy wąskich uliczkach prowadzących na północ od tego placu. Do najsłynniejszych warsztatów ceramicznych w Avanos należą: İkizler Çömlek Atölyesi, Hitit Çanak Atölyesi, Le Palais du Urdu, Ferhat Pottery oraz Avanos Çarşı Seramik.

Ceramika z Avanos

Wszystkie te warsztaty są podobnie zorganizowane i mieszczą się w przyziemiu oraz pod ziemią, w pomieszczeniach częściowo wykutych w miękkiej skale. Zapewnia to wytwarzanym w nich obiektom ochronę przed intensywnym słońcem, które mogłoby zaszkodzić pięknym kolorom, jakimi ceramika jest zdobiona. W praktyce każda wizyta w takim warsztacie to równocześnie zwiedzanie kolejnego podziemnego miasteczka. Proces wyrobu ceramiki można zaobserwować podczas często urządzanych pokazów, na które wstęp jest wolny, a udział nie zobowiązuje do żadnych zakupów.

Podziemia warsztatu ceramicznego w Avanos

Najbardziej znany z warsztatów ceramicznych w Avanos - Chez Galip - nie słynie jednak wyłącznie z wyrobu ceramiki, a również z mieszczącego się w jego przepastnych wnętrzach niezwykłego Muzeum Włosów. Początki tej dziwacznej placówki wyjaśnia lokalna opowieść według której pewnego dnia garncarz żegnał się z przyjaciółką i przy okazji poprosił ją o jakąś pamiątkę. W odpowiedzi dziewczyna wręczyła mu kosmyk swoich włosów. Garncarz umieścił kosmyk w warsztacie i opowiadał swoją historię odwiedzającym go turystom. Wkrótce inne kobiety również zaczęły zostawiać mu swoje loki, a ściana warsztatu pokryła się gąszczem włosów. Muzeum działa oficjalnie od 1979 roku, podobno posiada w swojej kolekcji około 16 tysięcy kosmyków i zostało wpisane do Księgi Rekordów Guinessa. Warsztat Chez Galip mieści się w oficjalnej dzielnicy garncarzy - Avanos Çanakçılar Bölgesi - na północ od centrum miasta (38.719685,34.848522) i jest czynny w godzinach od 10 rano do 8 wieczorem.

Chez Galip w Avanos

Kolejne muzeum związane z ceramiką to Muzeum Güray, znane również jako Kapadockie Podziemne Muzeum Ceramiki. Zostało otwarte niedawno, bo w kwietniu 2014 roku, po pięciu latach prac prowadzonych przez wytwórnię ceramiki Güray, jednego z najstarszych tego typu zakładów w regionie. Muzeum zajmuje powierzchnię 1500 metrów kwadratowych, na których wystawiono blisko 500 eksponatów. Placówka składa się z trzech sekcji: sali obiektów zabytkowych, sali ceramiki współczesnej oraz części socjalno-kulturalnej, w której organizowane są wystawy czasowe oraz spotkania. Muzeum mieści się po południowo-zachodniej stronie Avanos, przy ulicy Dereyamanli (38.710372, 34.835014).

Pokaz z kołem garncarskim w Avanos

Avanos słynie także z rzemieślników wytwarzających rzeźby z alabastru oraz z ręcznie tkanych dywanów. W warsztacie tkackim także istnieje możliwość obserwacji tkania dywanu, a umiejętność ta jest przekazywana lokalnym kobietom z pokolenia na pokolenie.

Kolejną atrakcją miasteczka są zabytkowe domostwa z okresu osmańskiego. Najpiękniejsze ich okazy stoją na północ od ścisłego centrum, za pomnikiem przedstawiającym garncarza pracującego przy kole. Jednym z nich jest Tevfik Körükcü Konağı (38.720470, 34.847507), zbudowany w 1868 roku i obecnie będący siedzibą sklepu z dywanami. Inne zabytkowe budynki mieszczą hotele, pensjonaty i sklepy. Niestety wiele z nich nie zostało odrestaurowanych i popada w całkowitą ruinę. Kolejna dzielnica zabytkowych domostw położona jest wzdłuż ulicy Atatürka, biegnącej równolegle do rzeki Kızılırmak.

Zabytkowe domy w Avanos można podzielić na dwie kategorie: pierwszą z nich są domy wzniesione z kamiennych bloków, całkowicie nad powierzchnią ziemi. Druga kategoria to budynki częściowo wznoszące się nad powierzchnią gruntu, a częściowo - ukryte pod ziemią, gdzie ich rozległe piwnice zostały wyżłobione w skale. Podobno niektóre z tych podziemnych korytarzy powstały już w czasach wczesnochrześcijańskich i służyły jako schronienie w okresach prześladowań. Z czasem nad tymi podziemnymi pomieszczeniami wzniesiono kamienne domy. W okresie osmańskim ich fasady zostały ozdobione pięknymi płaskorzeźbami.

Wnętrza kamiennych domostw składają się z centralnego holu oraz z pokoi zdobionych łukowatymi sklepieniami. Kamienne bloki, które wykorzystano do budowy, również wycięto z miękkiego tufu wulkanicznego i starannie wygładzono. Rzeźbione w kamieniu zdobienia znajdują się wokół drzwi, okien, szafek oraz kominków. Drewniane zdobienia umieszczono natomiast na balkonach, sufitach i skrzydłach drzwi.

Na zachodnich obrzeżach miasteczka (38.709742, 34.825017) stoi zabytkowy kościół znany obecnie jako Dereyamanlı Kilisesi. To niewielkie pomieszczenie wykute w skale, z okolic którego rozciąga się wspaniały widok na dolinę niezwykłych formacji skalnych. Wnętrze udekorowane jest prostymi geometrycznymi wzorami w kolorze czerwonym, z których jeden przypomina gwiazdę Dawida. Być może pełnił więc przez pewnie czas funkcję synagogi. Jak już wspominaliśmy powyżej, kościółek powstał najprawdopodobniej już w V wieku. Co więcej, jest to jedyny skalny kościół na terenie Kapadocji, w którym od czasu do czasu odprawiane są msze.

W centrum Avanos, w miejscu gdzie rozchodzą się ulice Çavuş oraz 300 (38.718995, 34.840373), stoi najstarszy meczet w Avanos. To Alaaddin Cami, stanowiący pamiątkę po czasach seldżuckich, wzniesiony w XIII wieku. Niestety w wyniku częstych renowacji i dobudowy kolejnych sekcji, budynek ten bezpowrotnie utracił charakterystyczny dla architektury seldżuckiej wygląd.

W okolicy Avanos

W najbliższej okolicy Avanos warto jest odwiedzić zbudowany w czasach seldżuckich Sarıhan czyli Żółty Karawanseraj. Oddalony jest on od centrum miasteczka o 7 km w kierunku wschodnim (38.711799, 34.909582) i trudno go przegapić podróżując drogą D300 do Kayseri. Wieczorami w tym budynku odbywają się ceremonie wirujących derwiszów, organizowane dla rozrywki turystów, ale w ciągu dnia budynek można spokojnie zwiedzać. Wstęp jest płatny i kosztuje 3 TL.

Fascynaci prehistorii mają w okolicach Avanos do zobaczenia dwa prehistoryczne kopce, o których pisaliśmy powyżej. Tumulus Avanos położony jest 7 km na zachód od centrum (38.717899, 34.768214), a tumulus Zank - 4 km na północny-zachód od wsi Sarilar.

W dystrykcie Avanos położone są również dwa niezwykle popularne wśród turystów miejsca - podziemne miasto Özkonak (38.8068, 34.8414) oraz wieś Çavuşin (38.6735, 34.8395), na terenie której znajdują się zabytkowe kościoły skalne. Do mniej znanych, ale również bardzo atrakcyjnych zakątków dystryktu należy klasztor Belha (38.790599, 34.823799).

Jak dotrzeć?: 

Samochodem: Avanos położone jest przy przebiegającej z zachodu na wschód trasie D300, łączącej Nevşehir (17 km) z Kayseri (65 km). W kierunku południowym prowadzi droga do Göreme (8 km) przez Çavuşin (4,5 km).

Transportem publicznym: dworzec autokarowy w Avanos położony jest popołudniowej stronie miasteczka, przy ulicy Kapadokya (38.712037, 34.842670). Autokary kursują z Avanos do Nevşehir (co pół godziny), oraz do Çavuşin, Göreme, Ürgüp i Uçhisar (co godzinę).

Przystanki dolmuszy rozmieszczone są w Avanos wzdłuż ulicy Atatürka. Dolmusze kursują z Avanos do Ürgüp, przez Zelve, Çavuşin i Göreme (co 2 godziny, od 9 rano do 5 po południu). Dodatkowo, od poniedziałku do piątku kursują dolmusze do podziemnego miasta Özkonak (co godzinę od 8:30 rano do 16:30).

Samolotem: do Kapadocji można dolecieć ze Stambułu na lotniska w Nevşehir i w Kayseri.

Bibliografia

  • Demir, Ömer, Cappadocia: Cradle of History, Nevşehir, 1990
  • Strabon, red. H. L. Jones, The Geography of Strabo, Londyn, 1924
  • Thierry, Nicole, Le tumulus d'Avanos et la ville sainte du Grand Zeus Ouranos, w: Tumulus as Sema: Space, Politics, Culture and Religion in the First Millennium BC, Tom 27 z Topoi – Berlin Studies of the Ancient World/Topoi – Berliner Studien der Alten Welt, red. Olivier Henry, Ute Kelp, Berlin, 2016

Powiązane artykuły: 

Powiązane relacje: