Eflatun Pınar

Współrzędne GPS: 37.825699, 31.674700

Region: 

Ważnym elementem hetyckich wierzeń religijnych stanowiły praktyki związane z tzw. magią sympatyczną (Frazer 1962). Zabiegi rytualne, przeprowadzane przez kapłanów zwanych 'wróżbitami' oraz kapłanki znane jako 'stare kobiety', miały na celu odwrócenie grożącego niebezpieczeństwa: od impotencji do opuszczenia sanktuarium przez zamieszkujące je bóstwo. Większość związanych z tymi praktykami działań odbywała się na świeżym powietrzu, a szczególne znaczenie przywiązywano do źródeł wodnych. Do naszych czasów nie zachowało się wiele takich miejsc kultu, często prostych w formie 'świętych źródeł', jednakże znana jest lokalizacja jednego z rozbudowanych kamiennych sanktuariów zdobiących wieczne źródło wodne (Macqueen 2001). Położone jest ono po południowo-wschodniej stronie jeziora Beyşehir i nazywane Eflatun Pınar.

Eflatun Pınar

W tej lokalizacji hetyccy rzemieślnicy stworzyli sztuczny zbiornik wodny zasilany z pobliskiego źródła oraz wznieśli z kamienia potężny monument sakralny. Trachitowe bloki ozdobione zostały wyrzeźbionymi postaciami bóstw górskich i wodnych oraz mitologicznych stworzeń będących połączeniem postaci ludzkich i zwierzęcych. Niektórzy badacze przypuszczają, że ta konstrukcja stanowiła podstawę dla monumentalnego posągu, podobnego do znanego niedokończonego monumentu z kamieniołomów w Fasıllar (Steadman 2011).

Eflatun Pınar - podest z reliefami bóstw

Najbardziej widocznym elementem Eflatun Pınar jest wspomniany powyżej monument kamienny o wysokości około 7 metrów i porównywalnej szerokości. Tworzy go 19 kamiennych bloków. W jego centralnej części przedstawieni zostali Bóg Burzy oraz Bogini Słońca, a nad ich postaciami znajdują się słoneczne dyski ze skrzydłami. Bóstwa te otoczone są przez dziesięć postaci hybrydowych, reprezentujących najprawdopodobniej dusze, które trzymają te dyski słoneczne. Podstawę monumentu zdobią podobizny pięciu bóstw górskich oraz podziemnych. Płaskorzeźby bóstw podziemia posiadają otwory, przez które niegdyś płynęła woda. Cała przedstawiona na monumencie kompozycja może być interpretowana jako scena ilustrująca kosmos: niebiosa na górze, ziemia na dole, a pomiędzy nimi bogowie i dusze podtrzymujące nieboskłon (Kılıçkaya 2011).

Eflatun Pınar

Zbiornik wodny ma kształt prostokąta o bokach długości około 30 i 34 metrów. Jest otoczony niskim obmurowaniem. Na tym obmurowaniu, po obu stronach centralnego monumentu umieszczono symetrycznie reliefy przedstawiające Boginię Strumieni. Kolejne płaskorzeźby, które symbolizowały niezidentyfikowaną parę siedzących bóstw, znajdują się po południowej stronie muru, naprzeciwko głównego monumentu, w miejscu gdzie stoi prostokątna platforma, wchodząca w zbiornik wodny. Niestety rzeźby zachowały się w bardzo złym stanie.

Eflatun Pınar - podest z reliefami bóstw

Wokół stawu znajduje się kilka innych rzeźb lub ich fragmentów. Największą rzeźbą jest stojący po stronie południowej tzw. protom czyli popiersie przedstawiające głowy oraz przednie części ciała trzech byków (Piszczek 1990). Ten element dekoracyjny nie znajduje się w oryginalnym położeniu, ponieważ w czasach rzymskich użyto go do wypełnienia tamy zbudowanej po południowo-zachodniej stronie zbiornika.

Eflatun Pınar - protom trzech byków

Znaczenie Eflatun Pınar dla badaczy historii antycznej wynika z jego położenia, wyznaczającego, według obecnego stanu wiedzy, najdalej na południowy-zachód wysunięty punkt hetyckiej ekspansji. Wyjątkowość tego miejsca wypływa również z faktu, że jest to jedno z nielicznych znanych nam miejsc, w których Hetyci przedstawili postaci ludzkie od przodu. Co prawda na terenie monumentu nie zostały znalezione żadne inskrypcje, ale na podstawie bliskości tego miejsca do innych stanowisk hetyckich, jest on datowany na II połowę XIII wieku p.n.e.

Eflatun Pınar

Istnienie monumentu Eflatun Pınar znane było badaczom od początków XIX wieku, ale archeologowie do tej pory nie zbadali go w sposób systematyczny. Prowadzone w 1996 roku wykopaliska, które prowadziło Muzeum w Konyi doprowadziły do odkrycia dolnej części monumentu, na której przedstawione są bóstwa podziemne i górskie, jak również do odkopania starożytnego zbiornika wodnego.

Eflatun Pınar

Obecnie teren wokół Eflatun Pınar został zagospodarowany w sposób, który ma uczynić go miejscem bardziej atrakcyjnym dla turystów. Wokół stawu wytyczono ścieżki oraz postawiono kładki, jednakże sposób w jaki zrealizowano ten cel budzi wiele zastrzeżeń wśród badaczy. Również podczas naszej wizyty wiosną 2012 roku mieliśmy okazję obserwować tureckie rodziny, które urządzały sobie w sąsiedztwie Eflatun Pınar piknik i wykorzystywały wody ze stawu do mycia naczyń. Niewątpliwie takie sytuacje ujmują powagi temu starodawnemu i otoczonemu tajemnicą miejscu.

Eflatun Pınar - obecne zagospodarowanie terenu

Wstęp do Eflatun Pınar jest darmowy, należy się jednak przygotować na spotkanie z paniami sprzedającymi wełniane skarpety i czapki. Warto również uważać na przechodzące tuż obok stada krów, przyciągające chmary owadów.

Bibliografia

  1. Frazer, James George, Złota gałąź, Warszawa 1962
  2. Kılıçkaya, Ali, Erdal Yazıcı, Anatolia: on the Trail of the Hittite Civilization, Stambuł 2011
  3. Macqueen, J. G., The Hittites and their Contemporaries in Asia Minor, Londyn 2001
  4. Piszczek, Zdzisław (red.), Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1990
  5. Steadman, Sharon R., Gregory McMahon (red.), The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, Oksford 2011

Dojazd: 

Dotarcie do Eflatun Pınar jest najłatwiejsze dla osób dysponujących własnym samochodem. Aby dojechać do monumentu należy odbić od drogi nr D695 prowadzącej z Isparty do Konyi podczas jazdy wzdłuż wschodniego brzegu jeziora Beyşehir. Miejsce zjazdu jest dobrze oznaczone przez brązowy kierunkowskaz, a kolejne tablice prowadzą bocznymi, ale dobrze utrzymanymi drogami aż do oddalonego od głównej drogi o około 2 km monumentu.

Współrzędne geograficzne Eflatun Pınar to: 37.825668, 31.674667.

Powiązane artykuły: 

Powiązane relacje: