Ruiny Euromos, położone tuż przy drodze prowadzącej z Söke do Milas, często mijane są przez podróżnych, którzy nie zdają sobie sprawy ze tego, że w oliwnym gaju kryje się jedna z najlepiej zachowanych antycznych świątyń na terenie całej Azji Mniejszej. Tymczasem wystarczy skręcić z drogi zgodnie ze wskazaniami kierunkowskazu i przed oczami pojawia się wspaniały widok na starożytną świątynię Zeusa. Bardziej dociekliwi turyści mogą poszukać w Euromos również pozostałości antycznego teatru, murów miejskich i agory.

Świątynia Zeusa Lepsynusa w Euromos

Rys historyczny

Położone na terenie Karii miasto znane było od V wieku p.n.e. jako Cyramos (Hyramos). W czasach panowania króla Mauzolosa z Halikarnasu (IV wiek p.n.e.) miasto zostało podporządkowane Milasowi i utraciło swą niezależność. Jednocześnie jego nazwa została zmieniona na Euromos (czyli 'Silne'), co wynikało z programu hellenizacji Karii realizowanego przez Mauzolosa.

Mury obronne otaczające Euromos

W czasach rzymskich Euromos uzyskało status miasta autonomicznego, ale już wkrótce później zostało całkowicie opuszczone. Przyczyną była plaga, która wybuchła w tym regionie Azji Mniejszej w 166 roku n.e. W kolejnych latach epidemia (najprawdopodobniej ospy prawdziwej nazywanej czarną) rozprzestrzeniła się po terenach całego Cesarstwa Rzymskiego i w przeciągu 20 lat zdziesiątkowała jego mieszkańców.

Prace archeologiczne

Wykopaliska na terenie Euromos prowadzone były przez archeologów tureckich pod kierownictwem Ümita Serdaroğlu w latach 70-tych XX wieku, jednakże nigdy nie zostały zakończone. Można więc przypuszczać, że rozległy teren położony na zboczu wzgórza skrywa jeszcze wiele tajemnic z przeszłości tego antycznego miasta.

Ruiny Euromos

Zwiedzanie Euromos

Najważniejszą, a zarazem najlepiej zachowaną budowlą w Euromos jest świątynia Zeusa. Przypuszcza się, że już w V wieku p.n.e. u stóp wzgórza stała świątynia poświęcona Zeusowi, która mogła stanowić element hellenizacji tych terenów oraz zastępowania lokalnych, głównie żeńskich bóstw anatolijskich, bogami z greckiego panteonu.

Świątynia Zeusa Lepsynusa w Euromos

Świątynia, której ruiny zachowały się do naszych czasów, został zbudowana w czasach rzymskich, za panowania cesarza Hadriana (117-138 r. n.e.). Z architektonicznego punktu widzenia jest to perypteros czyli budynek otoczony pojedynczą kolumnadą. Na dłuższym boku świątyni stało 11 kolumn, a na krótszym - 6. W sumie kolumn było 32, a wszystkie wykonano w porządku korynckim.

Świątynia Zeusa Lepsynusa w Euromos

Stylobat - najwyższa warstwa kamiennej podstawy świątyni - ma wymiary 14,40 na 26,80 metra. Wnętrze świątyni składało się z przedsionka (pronaosu) oraz celli (naosu), we wnętrzu której znajdował się tzw. naiskos czyli wewnętrzne sanktuarium złożone z podstawy otoczonej kolumnami (Akurgal 2011).

Świątynia Zeusa Lepsynusa w Euromos

Do naszych czasów zachowało się 16 ciągle stojących kolumn. Dwanaście z nich posiada inskrypcje wskazujące na darczyńców, którzy zapłacili za ich wykonanie. Wśród sponsorów świątyni inskrypcje wymieniają lekarza o imieniu Menekrates, jego córkę Tryfenę oraz urzędnika Leo Quintusa. Kamieniarze pracujący przy budowie świątyni zostawili w kilku miejscach swój symbol - tzw. labrys czyli topór o podwójnym ostrzu.

Przed świątynią, po stronie wschodniej, odkryto pozostałości ołtarza. Znaleziona na nim inskrypcja informowała, że sanktuarium poświęcone było Zeusowi Lepsynusowi. Nie jest obecnie znane znaczenie przydomka 'Lepsynus', ale przypuszcza się, że jest ono słowem pochodzącym z języka karyjskiego (Freely 2008).

Ponieważ nie wszystkie kolumny są żłobkowane, archeologowie przypuszczają, że budowa świątyni nigdy nie została zakończona. Zapewne przyczyną było opuszczenie miasta w II połowie II wieku n.e. Dzięki temu świątynia Zeusa nigdy nie została przekształcona w kościół i zachowała się w doskonałym stanie od czasów antycznych.

Mury obronne otaczające Euromos

Ponieważ Euromos położone było na niskim wzgórzu, nie zapewniającym miastu wystarczającej ochrony, otoczone zostało grubymi murami obronnymi.

Mury obronne otaczające Euromos

Na zachodnim zboczu wzgórza położone są pozostałości niewielkiego teatru. Do naszych czasów zachowało się zaledwie pięć rzędów siedzisk.

Teatr w Euromos

Na terenie agory miejskiej, która otoczona była dawniej ze wszystkich stron portykiem z kolumnadą, widocznych jest jedynie kilka fragmentów kolumn.

Po prawej stronie ścieżki prowadzącej od trasy D525 do świątyni Zeusa widoczna jest nekropolia.

Nekropolia w Euromos

Informacje praktyczne

Bilet wstępu na teren ruin Euromos kosztował w 2012 roku 5 TL. Oficjalne godziny otwarcia to 8:30 do 19:00 (od maja do września) lub do 17:00 (od października do kwietnia).

Oprócz budki strażnika sprzedającego bilety, na terenie Euromos nie ma żadnej infrastruktury turystycznej. Warto przywieźć ze sobą zapas wody pitnej, ponieważ wędrówka po terenie Euromos, zwłaszcza latem, jest zajęciem wyczerpującym.

Ruiny Euromos

Teren Euromos nie jest ogrodzony i graniczy z pastwiskami dla owiec i kóz, należy więc uważać, gdzie stawia się kroki. Za wyjątkiem świątyni Zeusa, wszystkie budowle są mocno zarośnięte i dobrze ukryte wśród drzewek oliwnych na rosnących na wzgórzu. Do teatru, fragmentów murów oraz nekropolii prowadzą niepozorne kierunkowskazy z okolic świątyni Zeusa.

Teatr w Euromos

Bibliografia

1. Akurgal, Ekrem, Ancient Civilizations and Ruins of Turkey, Stambuł, 2011
2. Freely, John, The Western Shores of Turkey, Londyn, 2008