Muzeum Archeologiczne w Antalyi to jedna z najznakomitszych tego typu placówek na terenie Turcji. Wystawione w nim eksponaty pochodzą ze stanowisk archeologicznych z terenu całej prowincji i stanowią doskonałe uzupełnienie wizyty w tych miejscach. Najważniejsze stanowiska reprezentowane w muzeum to jaskinia Karain, antyczne miasto Perge i miasta cywilizacji licyjskiej.

Zarówno bogactwo zbiorów muzealnych, jak i sposób ich prezentacji w przestronnych, nowoczesnych wnętrzach powodują, że w muzeum można spędzić wiele godzin. Wyjątkowość tej placówki została również doceniona na arenie międzynarodowej - w 1988 roku Rada Europy przyznała jej tytuł Muzeum Roku.

Zarys historii

Pierwsze muzeum w Antalyi powstało w 1919 roku, tuż po zakończeniu I wojny światowej. Nauczyciel Süleyman Fikri Erten, który uratował wiele eksponatów archeologicznych przed grabieżą, postanowił stworzyć dla nich odpowiednią siedzibę. Początkowo zbiory zostały wystawione w meczecie Yivli Minare, położonym na terenie zabytkowej dzielnicy Kaleiçi. W 1972 roku stworzono dla nich nowy budynek, po zachodniej stronie miasta, a w meczecie zorganizowano Muzeum Etnograficzne.

Zwiedzanie

Obecny budynek Muzeum Archeologicznego w Antalyi posiada powierzchnię wystawową aż 30 tysięcy metrów kwadratowych. Eksponaty rozmieszczono w kilkunastu salach wystawowych, a część z nich umieszczono w muzealnym ogrodzie. Obiekty będące w posiadaniu muzeum ilustrują wiele tysięcy lat ludzkiej działalności w regionie Antalyi. Z powodu ogromnej liczby eksponatów oraz przestronności placówki jej dokładne zwiedzenie wymaga poświęcenia przynajmniej połowy dnia.

Sala Historii Naturalnej

W tej niewielkiej sekcji muzeum zgromadzono skamieliny i kości zwierzęce pochodzące z różnych epok geologicznych. Najciekawsze okazy to muszle ogromnych ślimaków, skamieliny wymarłych głowonogów, pancerze otwornic oraz koralowce.

Sala Prehistorii

Szeroki zakres prehistorii ilustrowany jest w tej sali eksponatami z okresu paleolitu, mezolitu, chalkolitu, neolitu oraz wczesnej epoki brązu. Wystawione przedmioty to narzędzia kościane i kamienne. Tablice ilustracyjne wyjaśniają między innymi proces produkcji tych narzędzi, przygotowano także ekspozycję demonstrującą proces wyprawiania skóry zwierzęcej.

Wystawione przedmioty pochodzą głównie z jaskini Karain, ale również ze stanowisk Öküzini i Sehahöyük. Pięknym okazem jest figurka przedstawiająca kobietę, znaleziona w prowincji Burdur, na stanowisku Hacılar Höyük.

Niezmiernie ciekawym elementem tej wystawy jest zrekonstruowany pochówek urnowy ze stanowiska Karataş-Semayük w pobliżu miasta Elmalı. Znaleziono tam cmentarzysko, datowane na wczesną epokę brązu, w którym ludzie chowani byli w glinianych naczyniach zamurowywanych pod ziemią.

Sale Ceramiki i Małych Znalezisk

W tych przestronnych pomieszczeniach wystawione zostały niewielkie eksponaty z okresu historii od XIV wieku p.n.e. do XV wieku n.e. Znaleziska zostały uporządkowane chronologicznie i tematycznie, są tu więc wystawy z okresu geometrycznego (IX-VII wiek p.n.e.), archaicznego i klasycznego (VII-V wiek p.n.e.) oraz rzymskiego i bizantyjskiego (V-XV wiek n.e.).

Najwięcej miejsca zajmuje w tych salach ceramika, pięknie wystawiona i dobrze opisana. Można się dowiedzieć, jak wyglądały i do czego były używane takie naczynia jak krater, pyksis, kyliks i skyfos.

Druga część ekspozycji w tych salach poświęcona została poszczególnym stanowiskom archeologicznym regionu. Wystawione znaleziska to zarówno naczynia gliniane, jak i szklane oraz przedmioty z brązu i złota biżuteria.

Ponadto w sali przedstawione zostały sylwetki najważniejszych badaczy tego regionu Turcji, w tym Thomasa Marksteinera, Jürgena Borchhardta, Arifa Müfida Mansela, Fahri Işıka. Prowadzili oni prace archeologiczne na pobliskich stanowiskach, m.in. w Myrze, Limyrze, Patarze, Perge i Side.

Sala Mozaik

Pośrodku tego pomieszczenia wystawione zostały antyczne mozaiki, znalezione na terenie Licji, w Seleukei oraz Ksantos.

Wzdłuż ścian sali rozmieszczono posągi z różnych lokalizacji, w tym Hermesa i Meleagra z Perge oraz kobiety z Rhodiapolis. Wspaniałą ozdobą kolekcji jest trzygłowy posąg bogini podziemi - Hekate - znaleziony w Antiochii Pizydyjskiej.

Sala Głów i Portretów

Osobne pomieszczenie w muzeum poświęcone zostało wystawie marmurowych głów znanych postaci oraz anonimowych kobiet i mężczyzn ze świata antycznego. Pochodzą one z różnych stanowisk archeologicznych, w tym z Perge, Patary, Letoon, a datowane są na II-IV wiek n.e.

Sale Cesarzy i Bogów

Te pomieszczenia robią zdecydowanie największe wrażenie na zwiedzających. Wystawione są w nich wyłącznie posągi znalezione podczas wykopalisk w Perge. Większość z nich datowana jest na II wiek n.e. W centrum Sali Cesarzy stoją posągi przedstawiające Trzy Gracje oraz tańczącą kobietę.

Wzdłuż ścian pomieszczenia stoją wspaniale zachowane rzeźby portretujące cesarzy rzymskich, ich małżonki oraz inne ważne osobistości. Surowo spogląda na gości cesarz Hadrian, którego łatwo rozpoznać po wypielęgnowanej brodzie. Zresztą w sali są trzy posągi Hadriana do wyboru - dwa w pełnym uzbrojeniu, a jeden - klasycznie nagi. Jeszcze staranniej ułożoną fryzurę posiada Lucjusz Werus, szkoda tylko, że oprócz głowy zachowały się jedynie niewielkie fragmenty jego posągu.

Cesarz Trajan przedstawiony został w pięknej zbroi i, w przeciwieństwie do Hadriana, ze starannie ogoloną twarzą. Cesarza Septymiusza Sewera uwieczniono natomiast z dość figlarną miną. Potężny pomnik wystawiony został kobiecie nazywanej Plankia Magna, która przyczyniła się do rozwoju Perge w złotym okresie istnienia tego miasta.

Sala Bogów, jak sama nazwa wskazuje, poświęcona jest podobiznom bóstw antycznych. Zostały one również wykonane w Perge w II wieku n.e., ale w większości stanowią kopie dawniejszych, greckich posągów. Nagi Apollo patrzy beznamiętnie w dal, Artemida - bogini łowów - dawno straciła swój łuk, piersi Ateny osłania puklerz ze skórzanych łusek, z umieszczoną w centrum głową Meduzy.

Oprócz bóstw z klasycznego grecko-rzymskiego panteonu, takich jak Nemezis i Hygieia, w sali znalazło się miejsce dla bogów z Egiptu. Importowany z kraju nad Nilem do Grecji Serapis ma na posągu nietęgą minę, chociaż być może to wrażenie wywoływane jest przez brak nosa. Towarzyszy mu Izyda, chociaż z maleńkiego Horusa przy jej piersi zachowały się zaledwie nogi.

Galeria teatru w Perge

Odrębna ekspozycja muzealna poświęcona jest elementom architektonicznym oraz posągom, które niegdyś zdobiły teatr w Perge. Wiele z tych posągów zachwyca dynamiką: Herakles pręży muskuły, cesarz Trajan nonszalancko podpiera się pod biodrem, bóg wina - Dionizos - chwyta się za głowę, zapewne obolałą od nadmiaru trunków, tylko Aleksander Wielki stoi dumnie wyprostowany, jak posągi z okresu archaicznego.

Centralną część ekspozycji stanowi posąg satyra Marsjasza, a ściany sali ekspozycyjnej udekorowano reliefami przedstawiającymi sceny z mitologii.

Sala Sarkofagów

Bogactwo nagromadzonych w tym pomieszczeniu sarkofagów może przyprawić o zawrót głowy. Eksponaty te reprezentują trzy główne grupy sarkofagów anatolijskich. Pierwsza grupa to tzw. sarkofagi pamfilijskie, wyróżniające się girlandami oraz postaciami Nike i Erosa. Były one wykonywane wyłącznie w warsztatach w Perge, a następnie eksportowane do wszystkich zakątków Imperium Rzymskiego, w tym - do samego Rzymu.

Druga grupa to sarkofagi Sidemara czyli sarkofagi z kolumnami. To najczęściej występujący w Anatolii rodzaj sarkofagów, a te, które znajdują się w kolekcjach muzeum pochodzą z regionu Pamfilii. Sarkofagi te wyróżniają się dekoracją przywodzącą na myśl świątynię z kolumnadą. Pomiędzy kolumnami, w formie płaskorzeźby, przedstawiane były sceny z życia zmarłego. Najciekawsze okazy tego rodzaju sarkofagów, wystawione w Antalyi, przedstawiają dwanaście prac Heraklesa. Wspaniały przykład stanowi również sarkofag Domitiasa Julianusa z małżonką, wykonany w II wieku n.e.

Wyjątkowy jest będący w posiadaniu muzeum sarkofag z medalionami. To jedyny tego rodzaju zachowany w całości sarkofag, zdobiony medalionami podtrzymywanymi przez rzeźbione figurki bogini Nike.

Ponadto w tej sali wystawiono sarkofagi dziecięce oraz, co było niezwykle rzadką praktyką, sarkofag przygotowany specjalnie dla psa. Wydzielona część ekspozycji poświęcona jest zwyczajom pogrzebowym w okresie antycznym. Uwagę zwraca także wystawa poświęcona monumentalnemu grobowcowi króla Licji - Peryklesa - z IV wieku p.n.e. z Limyry.

Sala Ikon

Ikony zebrane w tej części ekspozycji muzealnej pochodzą z regionu Antalyi, z okresu od XVIII do XIX wieku. Zgromadzone ikony stanowią cenne świadectwo obecności Greków w regionie Antalyi, której kres położyła wymiana ludności między Turcją a Grecją w latach 20-tych XX wieku. Ikony przedstawiają sceny z działalności Jezusa, Sąd Ostateczny, oraz Wniebowstąpienie Marii oraz życie Jana Chrzciciela.

Sala Numizmatyczna

Zbiory monet w muzeum zawierają okazy pochodzące z czasów antycznych, średniowiecza, epoki nowożytnej aż do współczesności. Szczególną uwagę przyciągają tzw. skarby czyli zbiory monet, które zostały zakopane przed wiekami i w nienaruszonym stanie doczekały odkrycia przez archeologów. Przykładem jest tutaj skarb z Aspendos, na który składa się 206 srebrnych staterów czyli monet greckich. Statery znalezione przez badaczy zostały wybite w Aspendos, a najpóźniejsze okazy pochodzą z 350 roku p.n.e. Przypuszcza się, że właściciel ukrył swój dobytek na wieść o zbliżaniu się do miasta armii Aleksandra Wielkiego w 332 roku p.n.e.

Sale Etnografii i Sztuki Islamskiej

Sekcje poświęcone tematyce etnograficznej stanowią niewielką część zbiorów muzealnych i wydaje się, że zostały przygotowane bez myśli przewodniej. Znajdują się w nich dywany, tradycyjne stroje, broń, kafle z okresu seldżuckiego i osmańskiego, książki, świeczniki, duży zbiór łyżek drewnianych, a nawet pojazd konny. Najciekawszymi elementami tej ekspozycji są odtworzone wnętrza typowego domostwa z Antalyi z XIX wieku oraz namiot nomadów.

Sekcja Dziecięca

W specjalnie przygotowanej w myślą o najmłodszych turystach sali wystawione zostały miniaturowe modele najważniejszych zabytków z terenu Turcji. Dzieci mogą tu obejrzeć ruiny antycznych miast Perge, Patary i Aspendos, zajrzeć do jaskini Karain, przyjrzeć się domostwom z Çatalhöyük i obwarowaniom Alacahöyük czy podziwiać skalne grobowce licyjskie z Myry.

Ogród Muzealny

W ogrodzie muzealnym wystawione zostały głównie kamienne eksponaty z okresu rzymskiego, które ze względu na znaczne gabaryty nie pomieściły się we wnętrzu budynku.

Informacje praktyczne

Muzeum Archeologiczne w Antalyi jest czynne codziennie, w sezonie letnim (od kwietnia do października) w godzinach od 9:00 do 18:30. W sezonie zimowym placówka jest otwarta od 8:00 do 17:00. W 2015 roku bilet wstępu kosztował 20 TL.

Na miejscu istnieje możliwość wypożyczenia audio-przewodnika (w cenie 10 TL), dzięki któremu można wysłuchać wyjaśnień do poszczególnych ekspozycji muzealnych. System dostępny jest w następujących językach: tureckim, angielskim, francuskim, niemieckim, włoskim, rosyjski i hiszpańskim. Rozwiązanie to może okazać się nadzwyczaj pomocne, ponieważ część ekspozycji posiada jedynie opisy w języku tureckim.

Dojazd

Muzeum Archeologiczne w Antalyi położone jest po południowo-zachodniej stronie miasta, przy ulicy Konyaaltı Caddesi No:1. Od historycznego centrum Antalyi czyli dzielnicy Kaleiçi dzieli placówkę odległość 2,5 km.

Przy muzeum znajduje się końcowa stacja linii tramwajowej, nazywanej Nostalji Tramvay, która łączy zachodnią część Antalyi z historycznym centrum oraz położoną na wschodzie dzielnicą Lara. Tramwaje kursują co pół godziny, od 7:00 rano do 21:00 wieczorem. Normalny bilet kosztował w 2014 roku 1,70 TL.