Chociaż wschodnia część śródziemnomorskiego wybrzeża Turcji obfituje w ruiny antycznych miast, to większość z nich stanowią niezbyt imponujące pozostałości dawny osad i miejsc kultu, w postaci skromnych fragmentów muru, częściowo zawalonych kościółków bizantyjskich i zarośniętych chaszczami budynków. Oczywiście jest tu kilka chlubnych wyjątków czyli spektakularnych pozostałości dawnych cywilizacji, do których z pewnością można zaliczyć Olbę, Diocezareę oraz Elaiussę-Sebaste. Zdjęcia z tych lokalizacji widnieją w folderach reklamowych prowincji Mersin, pisaliśmy również o nich na portalu Turcja w Sandałach, nic więc dziwnego, że o ich istnieniu wie wielu podróżników. Tymczasem na terenie należącym do aglomeracji Mersinu również można znaleźć bardzo ciekawe, a co więcej - fotogeniczne ruiny starożytnego miasta Pompeiopolis. Ich istnienie jest bardzo miłą niespodzianką, zwłaszcza, że wybrzeże w okolicach Mersinu jest dość szczelnie zabudowane przez osiedla mieszkalne, które sprawiają niezbyt przyjemne wrażenie ściany betonu zasłaniającej widok na morze.

Zarys historii

Początki osadnictwa na terenie Mersinu są datowane co najmniej na czasy neolitu, o czym świadczą pozostałości działalności ludzkiej odkryte na kopcu Yumuktepe. Również w pobliżu Pompeiopolis odkryto kopiec, skrywający ceramikę datowaną na połowę II tysiąclecia pn.e. Badacze przypuszczają, że wówczas istniała tu osada Ellipra, będąca miastem portowym królestwa Kizzuwatna, znajdującego się pod wpływami hetyckimi.

Osadnicy greccy przybyli w te okolice około 700 roku p.n.e. z wyspy Rodos i założyli swoją kolonię, którą nazwali Soli. Z czasem osada ta rozrosła się do rozmiarów znaczącego miasta, została nawet stolicą prowincji w czasach, gdy Azją Mniejszą rządzili Persowie. W tym okresie Soli biło własną monetę, co świadczy o dużym zakresie autonomii miasta.

W późniejszym okresie miasto kontrolowali Ateńczycy, a następnie - oddziały Aleksandra Wielkiego. W czasach hellenistycznych, pod panowaniem dynastii Seleucydów, Soli nadal się rozwijało i cieszyło dostatkiem. Z miasta pochodził słynny poeta o lekarz - Aratos (około 315 - 245 r. p.n.e.), który był także autorem dzieła Phaenomena (O znakach niebieskich), mającego w okresie antycznym status podręcznika astronomii. Również Chryzyp (279-207 r. p.n.e.) - filozof stoicki i myśliciel - najprawdopodobniej urodził się w Soli, chociaż niektóre źródła wskazują pobliski Tars.

Gdy państwo Seleucydów stopniowo traciło na znaczeniu na przełomie II i I wieku p.n.e., dla Soli nastały trudne czasy. Miasta położone na wschodnim wybrzeżu śródziemnomorskim odczuwały wzrastające zagrożenie ze strony Partów oraz Arabów. W 83 roku p.n.e. Antiochia (Antakya) zwróciła się o pomoc do króla Armenii Tigranesa, który zajął tereny Syrii i ten odcinek wybrzeża. Podczas zaprowadzania nowego porządku Tigranes złupił Soli, a jego mieszkańców przesiedlił na tereny Wschodniej Anatolii.

Ponowny rozkwit miasta nastąpił wraz z przybyciem w 68 roku p.n.e. do Azji Mniejszej rzymskiego wodza Pompejusza, który uczynił z niego swoją bazę wypadową podczas prowadzonej przeciwko cylicyjskim piratom kampanii wojskowej. Po zwycięstwie nad piratami Pompejusz ułaskawił wielu z nich i osiedlił właśnie w Soli, które od tego czasu nazywane było, na cześć wielkiego wodza, Pompeiopolis.

Miasto zostało wówczas otoczone nowymi murami obronnymi, wzniesiono wiele budynków publicznych i zbudowano drogi. W 130 roku n.e. prowincję Cylicja odwiedził cesarz Hadrian, który przekazał pieniądze na rozbudowę przystani portowej w Soli. Gdy w 260 roku n.e. ponownie próbowali je zdobyć Persowie mieszkańcom udało się skutecznie obronić przez atakiem. Dużą rolę w rozwoju Pompeiopolis odgrywał port morski - ważne źródło dochodu mieszkańców. W okresie bizantyjskim miasto zyskało rangę biskupstwa.

Jednak nic nie trwa wiecznie - w 525 roku n.e. Pompeiopolis zostało doszczętnie zniszczone przez potężne trzęsienie ziemi i nigdy już nie odzyskało dawnego znaczenia. W późniejszych czasach tereny te opanowane były przez Kalifat Umajjadów, seldżucki sułtanat Rum, krzyżowców, Ormiańskie Królestwo Cylicji, Ramanidów i, ostatecznie, przez Imperium Osmańskie.

W początkach XX wieku na północ od ruin antycznego miasta istniała jedynie niewielka wioska, znana jako Mezitoğlu, od nazwy lokalnego plemienia tureckiego. W 1968 roku osadzie przyznano prawa miejskie, i od tej pory figurowała w oficjalnych dokumentach jako Mezitli. W ostatnich latach, wraz ze wzrostem Mersinu, wiele pobliskich miasteczek, w tym Mezitli, zostało wcielonych w granice aglomeracji tego miasta. Teren antycznego Soli/Pompeiopolis jest natomiast obecnie nazywany Viranşehir - czyli dosłownie "Zrujnowane Miasto".

Zwiedzanie

Co prawda jak na ważne miasto portowe jakim było niegdyś Pompeiopolis, nie zachowało się na jego terenie wiele budowli, ale na szczęście ciągle stoi aż 41 kolumn, wzdłuż głównej drogi, która prowadziła od północnej bramy miasta do portu. Aż 33 z nich zachowały swoje kapitele, a dodatkowo, te stojące po stronie południowej posiadają dodatkowo podstawy, na których dawniej stawiano posągi cesarzy rzymskich i lokalnych dygnitarzy.

Niestety teren te jest obecnie otoczony wysokim ogrodzeniem, umożliwiającym wykonanie fotografii, ale skutecznie powstrzymującym przez eksploracją ruin. W lipcu 2013 roku kierownik prac archeologicznych na terenie Pompeiopolis, profesor Remzi Yağcı, ogłosił, że powstanie tu tzw. archeopark, którego celem będzie przyciągnięcie turystów i pokazanie im przeszłości miasta od czasów neolitu, przez okres hellenistyczny, po czasy rzymskie. Od czasu tej wiele obiecującej zapowiedzi do naszej wizyty na terenie Pompeiopolis jesienią 2014 roku nie widać jednak było żadnego postępu przy realizacji tego planu.

Oprócz imponującej kolumnady, na terenie dzielnicy Mezitli można odszukać skromne pozostałości innych antycznych budowli, w tym fragmenty muru portowego. Dociekliwi poszukiwacze śladów dawnych cywilizacji mogą również odszukać kopiec Soli (36.744975, 34.542250) czyli pamiątkę po osadzie z II tysiąclecia p.n.e.

Wiele znalezisk z terenu Pompeiopolis, w tym pieczęcie i broń ze środkowej epoki brązu, znajduje się obecnie w kolekcjach Staatliche Museen zu Berlin.